Białaczka u dzieci – rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Białaczka jest nowotworem złośliwym układu krwionośnego, wywołanym zmianami we krwi, a mianowicie nieprawidłowościami w produkcji białych krwinek, nazywanych inaczej leukocytami. W tym przypadku w szpiku kostnym dochodzi do niekontrolowanego i patologicznego procesu namnażania się leukocytów, które są zmienne oraz niedojrzałe, przez co nie wypełniają podstawowych funkcji w organizmie. Produkowane w nadmiarze białe krwinki uniemożliwiają rozwój pozostałych, zdrowych krwinek, niezbędnych do funkcjonowania człowieka. Brakuje między innymi czerwonych krwinek, odpowiedzialnych za transport tlenu; płytek krwi, które odpowiadają za jej krzepnięcie, a także dobrze rozwiniętych białych krwinek, chroniących organizm przed drobnoustrojami. Wskutek przepełnienia szpiku kostnego nieprawidłowe krwinki dostają się do krwioobiegu, gdzie atakują inne narządy, najczęściej: wątrobę, śledzionę, nerki, węzły chłonne czy przedostają się do płynu mózgowo-rdzeniowego.
Rodzaje białaczek
Białaczki można podzielić ze względu na przebieg oraz linię pochodzenia. Z tego względu wyróżnia się białaczki ostre – szpikowe (AML) lub limfoblastyczne (ALL) oraz białaczki przewlekłe – szpikowe (CML) oraz limfatyczne (CLL). U dzieci w zdecydowanej większości (80%) występuję ostra białaczka limfoblastyczna, która powstaje z linii komórkowej limfocytów typu B. Najczęściej rozwija się pomiędzy trzecim a szóstym rokiem życia i dotyka głównie chłopców. Charakteryzuje się szybkim przebiegiem chorobowym. Znacznie rzadziej u maluchów obserwuje się ostrą białaczkę szpikową, a szczególnie rzadko postać przewlekłą nowotworów. Statystycznie białaczka zdarza się trzy razy na tysiąc urodzeń.
Przyczyny powstania białaczki
Obecnie nie istnieją konkretne czynniki wywołujące białaczkę. Aczkolwiek czynnikami zwiększającymi możliwość zachorowania są: choroby, wywołane zaburzeniami chromosomowymi, jak choćby zespół Downa; niektóre choroby genetyczne, między innymi zespoły: Li Fraumeni, Blooma czy Wiskotta-Aldricha; narażenie na promieniowanie jonizujące; leczenie substancjami chemicznymi lub immunosupresyjnymi (głównie po przeszczepach); zakażenia wirusowe, na przykład wirusem Ebsteina-Barr. Ostatnie badania dowodzą, że nowotwory krwi w przypadku kolejnego dziecka zdarzają się bardzo rzadko, zaś sama choroba nie jest dziedziczna z rodziców na dzieci.
Objawy białaczki
Białaczka nie wykazuje żadnych charakterystycznych symptomów, które odróżniałyby ją od innych chorób. Z tego względu wczesne rozpoznanie choroby może być trudne. Do najczęstszych objawów białaczki należą: gorączka, pojawiająca się niespodziewanie, bez żadnej konkretnej przyczyny; ogólne osłabienie organizmu, spowodowane niedostateczną ilością czerwonych krwinek, jak: apatia, senność, brak energii, brak apetytu, bladość, zdolność do siniaczenia zarówno w przypadku urazów, jak i bez nich, trudne do opanowania krwawienia z różnych miejsc organizmu, spowodowane niedostateczną ilością płytek krwi, duszności; bóle kostne, nasilające się głównie w nocy lub w wyniku rozgrzania organizmu, a nie w wyniku urazu, to znak, ze komórki nowotworowe zdominowały szpik kostny; powiększone węzły chłonne w różnych miejscach; zwiększona objętość wątroby bądź śledziony; bóle brzucha, wynikające ze zmian nowotworowych w jego obrębie, w związku z tym dość często dochodzi do zwiększenia obwodu brzucha; bóle głowy i wymioty, wskazujące na zaatakowanie mózgu przez komórki nowotworowe; obniżona odporność, która zwiększa podatność na wszelkie infekcje, które mają tendencję do nawracania, między innymi zapalenia gardła czy płuc; bladość błon śluzowych; powiększenie jąder u mężczyzn. U maluchów objawy rozwijają się znacznie szybciej niż u dorosłych. Choroba najczęściej dotyka dzieci między drugim a piątym rokiem życia.
Diagnostyka i leczenie białaczki
W przypadku dostrzeżenia u dziecka niepokojonych objawów należy natychmiast zgłosić się do pediatry, który po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu zleci odpowiednie badania. W przypadku podejrzenia białaczki skieruje dziecko na wykonanie badania krwi z rozmazem, które wykaże poziom białych krwinek, a także na biopsję szpiku kostnego, pozwalającego ocenić obecność komórek białaczkowych w organizmie malucha. Przy dodatnim wyniku lekarz zleci dodatkowe badania, mające na celu zlokalizowanie zmian nowotworowych oraz pozwalające ocenić w jakim stadium znajduje się choroba. Może to być między innymi: rentgen klatki piersiowej lub kości, USG jamy brzusznej czy tomografia komputerowa. Pomocnymi badaniami w diagnostyce białaczki są: badania cytogenetyczne i molekularne komórek białaczkowych, które pomagają określić rodzaj nowotworu.
Po wykryciu białaczki leczenie opiera się na chemioterapii i można je podzielić na trzy fazy: indukcji reemisji, czyli terapii chemią, liczącą od czterech do sześciu tygodniu, która ma na celu wyparcie z organizmu komórek nowotworowych z krwi brzdąca; konsolidacji reemisji, która opiera się na usunięciu resztek komórek nowotworowych z organizmu, niekiedy w tej fazie może dojść do przeszczepu szpiku kostnego, o ile pozwala na to stan pacjenta; leczenie pokonsolidacyjne, czyli utrzymywanie reemisji i zapobieganie nawrotowi choroby. W trakcie leczenia brzdąc jest chroniony przed dodatkowymi infekcjami, które przy chemioterapii, mogą stanowić dla niego zagrożenie. Poza tym, w tym trudnym okresie maluch ma zapewnioną pomoc psychologiczną. Obecnie zdecydowanej większości maluchów udaje się pokonać białaczkę.
