Choroby i dolegliwości w ciąży
Mówiąc o chorobach i dolegliwościach automatycznie tworzymy podział. Choroby wywoływane są przez wirusy, bakterie, grzyby, są dziedziczne lub uwarunkowane genetycznie. Dolegliwości wynikają raczej z samego faktu bycia w ciąży i wiążą się ze zmianami hormonalnymi, ale nie chorobowymi jakie ciąża przynosi.
Choroby w ciąży
Bardzo niebezpieczne dla przebiegu ciąży mogą być wszelkie choroby zakaźne, oto najpopularniejsze z nich.
Kiła – wrodzona kiła nie jest szczególnie popularną chorobą w obecnych czasach – zawdzięczamy to zaawansowanej profilaktyce. Niemniej jednak, jeśli ciężarna kobieta ma kiłę, a nie podejmie leczenia, wówczas wyda na świat noworodka z kiłą wrodzoną lub urodzi martwe dziecko.
Ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV) – zakażenie którąś z form wirusa (HIV1/HIV2) powoduje rozwój choroby zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS). Wirus przenosi się wśród dorosłych przy kontaktach seksualnych, w konsekwencji na ekspozycję tkanki zawierającej wirusa lub poprzez krew, u dzieci natomiast na etapie życia płodowego wirus przedostaje się przez łożysko, jako efekt przetoczeń krwi, po porodzie podczas karmienia piersią (wirus HIV obecny w pokarmie).
Różyczka – choroba wywoływana przez wirusa różyczki. Ta choroba zakaźna jest najgroźniejsza w pierwszych trzech miesiącach ciąży, ponieważ zakażenie w tym okresie może skutkować powstaniem poważnych wad rozwojowych płodu takich jak ubytki lub niedorozwój w przegrodach serca, uszkodzenia narządu słuchu z głuchotą włącznie, uszkodzenia narządu wzroku. Jeśli kobieta nie była szczepiona musi uważać na potencjalne kontakty z chorymi, ponieważ zakażenie przebiega drogą kropelkową.
Toksoplazmoza – choroba zakaźna, wywoływana przez pierwotniaki, jeśli podczas ciąży zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana to jest możliwe wyleczenie jej jeszcze na etapie życia płodowego. Objawy toksoplazmozy często mylone są ze zwykłym przeziębieniem, co może być szczególnie niebezpieczne.
Listerioza – do zakażenia organizmu ciężarnej dochodzi zazwyczaj przez pokarm. Wyróżnia się dwie kliniczne postacie listeriozy: nabytą wewnątrzmacicznie z przejściem przez łożysko oraz nabytą w okresie noworodkowym. W przypadku zakażenia wewnątrzmacicznego błyskawicznie dochodzi do bakteriemii w ok. 25% przypadków płód rodzi się martwy a w 33% poród jest przedwczesny. Listerioza nabyta w okresie noworodkowym ujawnia się w okresie 7-14 dni po narodzinach. Choroba przechodzona jest przez dziecko bardzo ciężko, zakażenie przybiera postać ostrej niewydolności sercowo naczyniowej, dusznicy, sinicy, objawami zapalenia opon mózgowo rdzeniowych i niepokojem psycho ruchowym. W diagnozie tej choroby zakaźne w ciąży wykorzystuje się badanie serologiczne polegające na oznaczeniu przeciwciał. U noworodka można również wykryć bakterie w moczu.
Cytomegalia – jedna z najbardziej znanych chorób zakaźnych, jakie zagrażają kobiecie w ciąży. Wywoływana przez wirusa cytomegalii. Symptomy choroby dotyczą w dużym stopniu uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego powodując schorzenia takie jak wodogłowie, zapalenie opon mózgowych i mózgu. Ponadto może dojść do uszkodzenia układu krwionośnego, skazy krwotocznej, uszkodzenia wątroby (objawy żółtaczki). Płód może chorować przez kilkanaście – kilkadziesiąt tygodni, a po narodzinach dziecko powinno być pod obserwacją, ponieważ przejście przez cytomegalię w ciąży często prowadzi do zaburzeń neurologicznych takich jak wodogłowie lub małogłowie
Grypa – mylona z przeziębieniem, w przeciwieństwie do niego może wywołać: niską masę urodzeniową, upośledzenie układu nerwowego, upośledzenie układu pokarmowego, zaburzenie pracy serca, przedwczesny poród, w najbardziej drastycznych przypadkach obumarcie płodu. Przenoszona drogą kropelkową, dlatego najważniejsza w jej profilaktyce jest odpowiedzialna postawa ciężarnej.
Poza chorobami zakaźnymi ciężarnej zagrażają również inne schorzenia.
Cukrzyca ciążowa – nietolerancja węglowodanów wynikająca z zaburzeń hormonalnych. Powoduje zwiększenie poziomu glukozy we krwi. Niesie ryzyko powikłań takich jak makrosomia płodu (czyli bardzo dużej masy płodu w stosunku do wieku ciążowego), niedocukrzenie u noworodka (przez złą podaż glukozy w ciąży organizm dziecka produkuje więcej insuliny, po porodzie natomiast spada podaż glukozy, ale trzustka dziecka jeszcze o tym nie wie).
Celiakia – trwała glutenozależna enteropatia jelita cienkiego, czyli autoimmunologiczna choroba o podłożu genetycznym, jej cechą główną jest trwała nietolerancja glutenu. U osoby chorej spożycie glutenu powoduje zanik kosmków jelita cienkiego co przekłada się na upośledzenie funkcji wchłaniania pokarmu. Medycyna obecnie nie dysponuje lekiem na celiakię, osoby chore muszą przestrzegać ścisłej pozbawionej glutenu diety. Zdarza się, że do momentu zajścia w ciążę celiakia nie ujawnia się, lub ma bardzo łagodne objawy. Może jednak znacznie utrudnić samo zajście w ciążę a także będzie mieć wpływ na dostarczanie pokarmu do płodu.
Choroba Hashimoto – przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, którego efektem jest dewastacja tarczycy a co za tym idzie spadku produkcji przez nią hormonów. Choroba ma charakter autoimmunologiczny, co oznacza że organizm atakuje swoje zdrowe tkanki traktując je jako zagrożenie. Szczególnie niebezpieczna choroba, ponieważ medycyna nie ma jeszcze gotowej odpowiedzi na pytanie jak unikać powikłań spowodowanych przez Hashimoto
Stan przedrzucawkowy – zespół objawów chorobowych, do których należy zaliczyć nadciśnienie (ciśnienie wyższe niż 140/90 mm Hg), występujący u kobiet, które przekroczyły 20. tydzień ciąży. Wielonarządowe schorzenie, którego efektem mogą być rzucawka, wodobrzusze, niewydolność nerek czy udar, które mogą prowadzić zarówno do śmierci dziecka jak i matki.
Depresja – choroba o podłożu psychicznym, której bezpośrednią przyczyną może być sama ciąża. Z racji destrukcyjnego oddziaływania na psychikę kobiety wymaga specjalistycznego leczenia pod okiem psychiatry i psychoterapeuty.
Dolegliwości w ciąży
Poza chorobami, kobieta w ciąży będzie narażona na szereg mniej niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia dolegliwości. Mimo że uciążliwe to nie stanowią one bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia ani mamy ani dziecka.
Wymioty i nudności – dolegliwości szczególnie uciążliwe w pierwszym trymestrze ciąży. Wywołane przez progesteron i gonadotropinę kosmówkową mogą towarzyszyć kobiecie do mniej więcej 13-15. tygodnia ciąży, kiedy to poziom beta hCG przestaje rosnąć. Występują zazwyczaj rano i połączone z zanikiem miesiączkowania są często pierwszym sygnałem o tym, że kobieta oczekuje dziecka.
Obrzęki stóp i dłoni – najczęściej występują od drugiej połowy drugiego trymestru. Jak powstają? W tkance podskórnej ciężarnej znacznie zwiększa się ilość wody, naczynia krwionośne przez wpływ hormonów rozszerzają się tracąc elastyczność, co skutkuje pojawieniem się charakterystycznych obrzęków wokół kostek i opuchniętymi stopami. Opuchlizna może pojawić się również w obrębie dłoni i nadgarstków – kobieta odczuje to bardzo wyraźnie, gdy nie będzie mogła zdjąć lub założyć ulubionego pierścionka. Opuchlizna może być do tego stopnia duża, że bransoleta lub pasek od zegarka będzie powodował nieprzyjemny ucisk, a nawet drętwienie dłoni.
Zaparcia – należą do najczęstszych dolegliwości, z którymi kobieta boryka się od połowy do samego końca ciąży. Winą za ich występowanie należy obarczyć progesteron, który spowalnia pracę jelit. Dolegliwość jest często na tyle uciążliwa, że kobieta musi skontaktować się z lekarzem, aby otrzymać zalecenia odnośnie do środków poprawiających perystaltykę jelit i pobudzających wypróżnienie. Stosuje się zazwyczaj preparaty oparte o zioła lub czopki glicerynowe, ponieważ zwykłe środki przeczyszczające mogę być niebezpieczne dla nienarodzonego jeszcze dziecka. Aby uniknąć lub zminimalizować nieprzyjemne następstwa wzmożonej produkcji progesteronu warto wprowadzić do diety dużo produktów bogatych w błonnik, a także o odpowiednim nawodnieniu organizmu.
Ból pleców – dziecko w łonie matki osiąga rozmiar niewielkiej piłki lekarskiej. Jego umiejscowienie przesuwa środek ciężkości kobiety powodując problemy z utrzymaniem prawidłowej postawy. Niestety w zaawansowanej ciąży niewskazane jest stosowanie większości maści przeciwbólowych, więc aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości związanych z bólem pleców i krzyża należy przede wszystkim starać się trzymać właściwą pozycję. Brzuch zaczyna zmieniać środek ciężkości kobiety od około 25. tygodnia ciąży. Warto również pomyśleć o zmianie butów.
Parcie na pęcherz moczowy – dolegliwość wynikająca z ucisku jaki na pęcherz wywołuje powiększona macica z dzieckiem na pokładzie. Zwłaszcza pod koniec ciąży kobieta może być bardzo częstym gościem toalety i nawet fakt, że korzystała z niej kilka minut wcześniej, nie gwarantuje, że nie będzie musiała tam zaraz wrócić. Między innymi dlatego, że nie zaleca się przetrzymywania moczu. Jest to wysoce niewskazane – po pierwsze, kobieta na tym etapie bardzo łatwo może doprowadzić do nieutrzymania moczu, po drugie przez przetrzymywanie moczu może dojść do infekcji całego układu.
Zgaga – ta dolegliwość, szczególnie uciążliwa w końcówce ciąży, wynika z kilku czynników – po pierwsze hormony, które kobieta wydziela, wpływają na obniżenie napięcia zwieracza przełyku; po drugie ułożenie dziecka w brzuchu może powodować nacisk na żołądek, przez co bardzo szybko kobieta czuje się pełna, nawet po zjedzeniu niewielkiej porcji. W większości przypadków nie jest ona leczona w żaden sposób, powinno się natomiast zachować pewną profilaktykę – unikać tłustego jedzenia, kawy czy napojów gazowanych.
Bezsenność, trudności w poruszaniu się – rozmiar brzucha w ostatnim trymestrze może być nie lada przeszkodą w wykonywaniu bardzo podstawowych codziennych czynności takich jak przemieszczanie się czy sen. Trzeci trymestr to okres najbardziej gwałtownego przyrostu wagi u przyszłej mamy. Wynika to zarówno z tego, że dziecko przybiera w tym czasie zdecydowanie szybciej, ale i kobieta gromadzi duże ilości wody. Coraz większy brzuch może być sporą przeszkodą nawet w najbardziej wydawałoby się prozaicznych czynnościach takich jak sen. Brak snu to bardzo nieprzyjemna dolegliwość, a pod koniec ciąży to niemal tortura. Kobieta powinna zbierać siły na poród a nie ma szans wyspać się we własnym łóżku. Dlaczego? Powodów jest kilka – ruszające się w brzuchu dziecko, niemożność znalezienia wygodnej pozycji do snu, częste wstawanie do toalety w nocy i wspomniane wcześniej dolegliwości bólowe w obrębie pleców i kręgosłupa.
Lista potencjalnych chorób i dolegliwości jakie mogą spotkać ciężarną wygląda co najmniej odstraszająco, trzeba jednak pamiętać, że większość tych chorób na szczęście omija przyszłe mamy, a dolegliwości zostaną zrekompensowane w chwili, gdy po raz pierwszy przytuli swoje dzieciątko.
undefined
Bibliografia
