Komórki macierzyste – co mogą nam zaoferować?
16 Listopada 2020
Autor tekstu:
Jan HyllaKomórki macierzyste to niewyspecjalizowane pierwotne komórki, mające zdolność przekształcania się i namnażania. Właściwości te sprawiają, że komórki macierzyste znajdują swoje zastosowanie w medycynie. Znajdziemy je w sznurze pępowino
Czym są komórki macierzyste
Komórki macierzyste to grupa ludzkich komórek, które w niemal nieograniczony sposób mogą dzielić się i przekształcać w inne typy komórek. Komórki macierzyste dzieli się wedle ich pochodzenia lub zdolności różnicowania.
Podział pod względem pochodzenia przedstawia się następująco:
somatyczne komórki macierzyste, pochodzące z tkanek organizmów dorosłych,
embrionalne komórki macierzyste, znajdujące się w ludzkim zarodku.
Natomiast podział ze względu na zdolności różnicowania jest bardziej rozbudowany i wygląda następująco:
totipotencjalne komórki macierzyste – komórki o nieograniczonej zdolności przekształcania, mogą zmienić się w dowolne inne komórki, niezależnie od tego jakie miały by one nie być, to one tworzą zarodek.
pluripotencjalne komórki macierzyste – komórki powstające w późniejszym stadium zarodka, o właściwościach prawie identycznych jak komórki totipotencjalne, w przeciwieństwie do nich jednak nie są w stanie przekształcić się w komórki łożyska,
multipotencjalne komórki macierzyste – mogą tworzyć różne rodzaje komórek, przy czym musza one zachowywać podobne właściwości, jako przykład mogą posłużyć komórki krwiotoczne szpiku kostneg,
unipotencjalne – ich możliwości przekształcenia są ograniczone, te komórki przekształcają się maksymalnie w jeden rodzaj komórek.
Pobranie komórek macierzystych
Ze względu na rozwój medycyny i prawdopodobnie coraz szersze zastosowanie komórek macierzystych w przyszłości, coraz większą popularność w ostatnich latach zdobywa pobieranie i przechowywanie tychże komórek.
Pobranie komórek macierzystych odbywa się podczas porodu, a w zasadzie już po urodzeniu dziecka, zaraz po przecięciu pępowiny dzięki czemu zabieg jest zupełnie nieinwazyjny dla noworodka. Pobrania zazwyczaj dokonuje położna, która została wcześniej przeszkolona w tym zakresie, dlatego rodzice, którym zależy na pobraniu komórek macierzystych, powinni zorientować się, czy porodówka, na której chcą rodzić, współpracuje z bankiem komórek macierzystych, a co za tym idzie posiada odpowiednio przeszkolony personel.
Zestaw pobraniowy dostarczany jest na salę porodową przez rodziców, a po pobraniu odbierany jest przez kuriera i odwożony do banku komórek macierzystych, gdzie przechowywany jest w specjalnych warunkach umożliwiających późniejsze wykorzystanie zebranego materiały genetycznego.
Warto dodać, że obecnie pobiera się również sznur pępowinowy, ponieważ on również jest nośnikiem komórek macierzystych. Znajdują się w nim tzw. komórki mezenchymalne, które mają nieco inne właściwości, jeśli chodzi o różnicowanie się.
Jakie choroby można leczyć przy pomocy komórek macierzystych?
Komórki macierzyste znajdują coraz szersze zastosowanie w medycynie. Obecnie stosuje się je przede wszystkim w terapii chorób nowotworowych, chorób układu krwiotwórczego. Obecnie obserwuje się rosnącą popularność zabiegów z wykorzystaniem komórek macierzystych z krwi pępowinowej. W ośrodkach transplantacyjnych w USA w tym momencie komórki macierzyste pozyskane z krwi pępowinowej są częściej wykorzystywane niż te pozyskane ze szpiku kostnego.
Transplantologia wykazuje 2 rodzaje przeszczepów komórek macierzystych, są to przeszczepy autologiczne i allogeniczne. Przeszczepy autologiczne dotyczą podania komórek macierzystych pochodzenia tożsamego. To jest biorca jest równocześnie dawcą. Przeszczepy allogeniczne to przeszczepy, gdzie biorca i dawca nie to dwie różne osoby. Mogą, choć nie muszą wykazywać się jakimkolwiek stopniem pokrewieństwa.
Do chorób najczęściej leczonych przy użyciu przeszczepu komórek macierzystych możemy obecnie zaliczyć:
ostre i przewlekłe białaczki,
choroby spowodowane defektem komórki macierzystej (niedokrwistość aplastyczna/Fanociego/hemoglobinuria),
zespół mielodysplastyczny,
zespoły rozrostowe układu chłonnego,
zespoły mieloproliferacyjne,
choroby fagocytów,
choroby związane z zaburzeniami lub brakiem funkcji enzymów,
dziedziczne zaburzenia krwinek płytkowych,
inne choroby dziedziczne,
nowotwory złośliwe,
anomalie krwinek czerwonych,
dziedziczne zaburzenia układu odpornościowego,
histiocytozy.
Rozwijana jest ciągle medycyna, mająca umożliwić szersze korzystanie z komórek pozyskanych ze sznura pępowinowego, mają one odgrywać kluczową rolę w przypadku leczenia dziecięcego porażenia mózgowego, stwardnienia zanikowego bocznego czy uszkodzenia chrząstek stawowych
Bibliografia
