Upośledzenie umysłowe
Czym jest upośledzenie umysłowe
Upośledzeniem umysłowym nazywa się niepełnosprawność intelektualną rozpoczynającą się około 30 punktów poniżej średniej populacyjnej, gdzie średni współczynnik inteligencji określany jest na poziomie 100 punktów IQ. Inne definicje nie odnoszą się do wyrażonego w liczbach ilorazu inteligencji a do „znacząco niższego niż przeciętne funkcjonowania intelektualnego”. Szacuje się, że niezależnie od definicji upośledzenie umysłowe dotyka nie więcej niż 2-3% społeczeństwa.
Rodzaje i charakterystyka upośledzenia umysłowego
Upośledzenie umysłowe możemy dzielić według stopnia upośledzenia, wyróżniane są wówczas stopnie:
Lekkie – 69-55 IQ Wechslera – najczęściej diagnozowane upośledzenie umysłowe. Osoby nim dotknięte osiągają poziom inteligencji na poziomie 10-12 latka. Mają problemy z myśleniem abstrakcyjnym i rozumowaniem przyczynowo-skutkowym. W wielu przypadkach dominuje w nich myślenie konkretno-obrazowe. Jeśli trafią na sprzyjające otoczenie dość dobrze przechodzą proces socjalizacji.
Umiarkowane 54-35 IQ Wechslera – rozwój intelektualny odpowiada rozwojowi dziecka w wieku 6-9 lat. Osoba taka ma problemy z nauką, zapamiętywaniem, jest bardzo emocjonalna. Może być zarówno apatyczna jak i nadpobudliwa.
Znaczne 34-20 IQ Wechslera – rozwój intelektualny zatrzymuje się na poziomie mniej więcej dziecka 2-3 letniego. Osoba upośledzona w stopniu znacznym ma problemy z mówieniem, spostrzeganiem i motoryką. Emocje okazuje jedynie w niekontrolowany prosty sposób, wymaga stałej opieki.
Głębokie – poniżej 20 IQ Wechslera – osoby upośledzone w stopniu znacznym wymagają stałej opieki drugiej osoby, zapamiętują do kilku wyrazów i reagują jedynie na najprostsze polecenia. Nie wykazują przejawów życia uczuciowego.
Przyczyny upośledzenia umysłowego
Podstawowy podział upośledzeń umysłowych rozróżnia je według czynników pierwotnych i wtórnych.
Przyczyny pierwotne to czynniki genetyczne, zaliczamy do nich:
zaburzenia chromosomalne – zespół Downa, zespół kruchego chromosomu X i zespół delecji 11q;
choroby metaboliczne, dziedziczone w sposób autosomalny recesywny, wywołują one: galaktozemię, fenuloketonurię, zespół Taya-Sachsa.
Przyczyny wtórne to uszkodzenia kory mózgowej, które powstały w okresie dziecięcym lub prenatalnym, wywołać je mogą:
niedotlenienie i urazy w trakcie porodu,
zażywanie przez matkę w ciąży substancji niedozwolonych takich jak alkohol, narkotyki, leki psychotropowe, leki nasenne,
niedożywienia lub niedostateczne ilości witamin u matki,
infekcja układu nerwowego u noworodka,
uszkodzenie mechaniczne kory mózgowej,
przebyta w ciąży choroba wirusowa.
objawy psycho-afektywne u matki w trakcie ciąży.
Leczenie i życie z osobą upośledzoną umysłowo
Upośledzenia umysłowe należą do nieuleczalnych, co nie oznacza jednak, że dla ludzi dotkniętych upośledzeniem umysłowym nie ma żadnej nadziei na rozwój niektórych funkcji intelektualnych. Możliwe jest to u dzieci przy wczesnym wykryciu i rozpoczęciu odpowiedniej terapii. Taka terapia może zaprocentować tym, że po osiągnięciu dojrzałości wiekowej osoba niepełnosprawna intelektualnie będzie zdolna do funkcjonowania w społeczeństwie lub osiągnięcia pewnego poziomu samodzielności, który nie byłby możliwy bez terapii.
Upośledzenie umysłowe ujawnia się u dzieci zazwyczaj w wieku pomiędzy 3-5 lat. Jest to uzależnione między innymi od stopnia upośledzenia. Znamienne dla upośledzenia umysłowego jest u dziecka zahamowanie przyswajania reguł społecznych oraz zdolności uczenia się przez dziecko. W leczeniu i terapii dziecka wczesne wykrycie upośledzenia daje największe możliwości względem efektów, które może przynieść leczenie.
Aby móc wprowadzić właściwe leczenie dziecka, konieczne jest ocenienie stopnia upośledzenie umysłowego. Wykonywane są do tego testy psychometryczne takie jak test IQ Wechslera. To, jaki dziecko uzyska wynik, determinuje podjęte wobec niego działania i odpowiednio opracowany program rehabilitacji (jeśli poza intelektualnym występuje również upośledzenie ruchowe) i nauczania. Leczenie odbywa się głównie poprzez techniki związane z treningiem poznawczym – czyli działania wspomagające rozwój poznawczych funkcji mózgu. W wielu przypadkach trening ten wpływa na wzrost zdolności intelektualnej dziecka poprzez poprawę takich aspektów związanych z nauczaniem jak koncentracja czy tempo zapamiętywania informacji.
Warto również zadbać o odpowiednie środowisko do nauki dla dziecka ze stwierdzonym upośledzeniem umysłowym, ponieważ w specjalistycznych placówkach szkolno-wychowawczych będzie ono miało szansę na uczestniczenie w specjalnych programach edukacyjnych dostosowanych do jego poziomu rozwoju. Placówki specjalne (zarówno szkoły jak i przedszkola) zatrudniają nauczycieli, którzy mają odpowiednie kwalifikacje do opieki i nauki dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. Dzięki zapleczu personalnemu oraz profilowi działania placówki te oferują dzieciom zajęcia skrojone pod ich potrzeby, tak aby były jak najlepiej przygotowane do kolejnych etapów dojrzewania zarówno intelektualnego jak i ruchowego, a także społecznego
Bibliografia
