Wady serca u dzieci – rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka
Wady serca to nieprawidłowości w budowie serca i jego położenia, a także w dużych naczyniach krwionośnych, znajdujących się w jego pobliżu. Powstają zazwyczaj wskutek nieodpowiedniego kształtowania się i rozwoju narządów u płodu. Statystycznie na świat przychodzi jedno dziecko z wrodzoną wadą serca na sto. Poważne wady serca mogą prowadzić do śmierci płodu niedługo po porodzie lub poronienia w trakcie trwania ciąży. Obecnie wykrycie wad serca jest możliwe jeszcze w trakcie trwania ciąży. Im szybciej uda się zdiagnozować wadę, tym lepiej, ponieważ wówczas maluch ma większe szanse na przeżycie. W niektórych przypadkach potrzebna jest operacja, jednakże niektóre wady nie wymagają ingerencji chirurgicznej i zrastają się same po pewnym upływie czasu.
Najczęstsze wady serca u dzieci
Najczęstszymi wadami serca u maluchów są: ubytek w przegrodzie międzykomorowej (VSD) i międzyprzedsionkowej (ASD), przetrwały przewód tętniczy Botalla (PDA), koarktacja aorty (CoA), krytyczne zwężenie zastawki pnia płucnego (PS) oraz zastawki aorty (AS), tetralogia Fallota (ToF) i przełożenie wielkich pni tętniczych.
Ubytek w przegrodzie międzykomorowej (VSD) to jedna z najczęstszych wad serca u noworodków. Jeżeli ubytek jest niewielki, to operacja nie jest konieczna. Zazwyczaj zamknie się on samoistnie do drugiego roku życia brzdąca.
Ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej (ASD) zazwyczaj zrasta się samoistnie w ciągu kilku miesięcy od urodzenia się dziecka, jeśli ubytek jest niewielki. W przeciwnym razie konieczna jest operacja lub zabieg chirurgiczny.
Przetrwały przewód tętniczy Botalla (PDA) powinien zrosnąć się w ciągu 24 godzin od przyjścia na świat malucha, jednakże jeżeli tak się nie stanie, to krew dostanie się do płuc i tętnicy płucnej, powodując uszkodzenia. W takim przypadku konieczna jest operacja, zamykająca przewód, ażeby nie dopuścić do przedostania się krwi.
Koarktacja aorty (CoA), nazywana inaczej zwężeniem cieśni aorty, ulokowana niedaleko wyjścia od serca może powodować niedokrwistość narządów znajdujących się poniżej, a przez to zaburzenia w ich funkcjonowaniu. Leczenie może opierać się na dwóch wariantach: poszerzeniu zwężonej aorty za pomocą specjalnego balonika lub stentu naczyniowego, zaś w niektórych sytuacjach konieczna jest wycięcie zwężonej cieśni i złączenie powstałych dwóch części aorty.
Krytyczne zwężenie zastawki pnia płucnego (PS), nazywane inaczej zastawkowym zwężeniem tętnicy płucnej, powoduje zaburzenia w przepływie krwi z prawej komory, w związku z czym dochodzi do jej zapełnienia i przerostu. Leczenie opiera się na poszerzeniu zastawki specjalnym balonkiem lub w ostateczności protezą.
Krytyczne zwężenie zastawki aorty (AS) powoduje trudności w przepływie krwi z lewej komory do aorty, spowodowane zmniejszeniem powierzchni ujścia. Jest to dość rzadka wada, najczęściej nabyta. Leczenie wygląda podobnie jak w przypadku krytycznego zwężenia zastawki pnia płucnego.
Tetralogia Fallota (ToF) to złożona wada, składająca się z czterech ubytków: ubytku w przegrodzie międzykomorowej, przerośnięcia prawej komory, zwężenia tętnicy płucnej i przesunięcia aorty w prawo. Leczenie opiera się na kilkuetapowej operacji.
Przełożenie wielkich pni tętniczych powstaje w wyniku pomieszania miejscami dużych tętnic, wychodzących z krwi, które prowadzą do powstania dwóch niezależnych obiegów krwi, zawierających w jednym przypadku krew odtlenowaną, zaś w drugim utlenowaną. W leczeniu kluczowe jest utrzymanie przepływu krwi przez przecieki w przewodzie tętniczym i otworze między przedsionkami w okresie życia płodowego, ażeby w ten sposób przygotować dziecko do operacji w późniejszym okresie.
Przyczyny powstawania wad serca u dzieci
U większości dzieci nie wskazano jednoznacznie na dany symptom, sprzyjający powstaniu wady serca. Jednakże w około dziesięciu procentach za taki czynnik uznaje się obciążenia genetyczne. Wady serca zazwyczaj występują w przypadku współistnienia: zespołu Downa, zespołu Pataua, zespołu Edwardsa, zespołu Turnera czy innych wad wrodzonych. Dodatkowo, wada serca może wystąpić w przypadku: występowania zaburzeń genetycznych w najbliższej rodzinie, urodzenia już dziecka z wadą serca lub zapłodnienia za pomocą metody in vitro. Poza tym, dużą rolę w prawidłowym rozwoju dziecka odgrywa zdrowie i styl życia matki, szczególnie jeżeli: w trakcie ciąży przechodziła przez ciężką chorobę wirusową; choruje na poważną chorobę, jak cukrzyca, choroba autoimmunologiczna lub schorzenie kardiologiczne; przez dłuższy okres leczono ją środkami przeciwnowotworowymi, przeciwtarczycowymi, przeciwbólowymi czy hormonami; podczas ciąży przyjmowała narkotyki, paliła papierosy lub piła alkohol, nawet nieświadomie, nie wiedząc, że jest w ciąży.
Charakterystyczne objawy w przypadku wad serca
Niektóre wady serca nie dają żadnych charakterystycznych objawów, w związku z czym rozpoznanie choroby bywa dość trudne. W takiej sytuacji oznaki mogą pojawić się nawet w wieku szkolnym, niekiedy dość przypadkowo. Jednakże objawami, które można zaobserwować już u noworodków są: sinica ośrodkowa o niebieskim zabarwieniu widoczna na skórze i w okolicy błon śluzowych; szmery w sercu; przyśpieszone bicie serca; deformacja klatki piersiowej – charakterystyczne uwypuklenie odbiegające od normy; problemy z oddychaniem; duszności; niskie ciśnienie tętnicze; świsty; trudności z przyjmowaniem i przełykaniem pokarmów; słabe przybieranie na wadze; powiększenie wątroby; omdlenia; utrata świadomości, częste infekcje oddechowe, a nawet niewydolność krążenia.
Diagnostyka wad serca u dzieci
Bicie serca dziecka można usłyszeć już w szóstym tygodniu, zaś całościowy obraz serca lekarz może dostrzec już w ósmym tygodniu ciąży w trakcie badania ultrasonograficznego. Pierwsze USG płodu odbywa się zazwyczaj pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży i pozwala na dostrzeżenie nieprawidłowości w funkcjonowaniu serca płodu, które szczegółowo mogą zostać potwierdzone w trakcie kolejnego badania USG, które powinno mieć miejsce pomiędzy 20. a 24. tygodniem ciąży.
Innym badaniem ukazującym pewne zaburzenia w pracy serca płodu jest kardiotokografia, nazywana skrótowo KTG, którą można wykonać zazwyczaj po 25. tygodniu ciąży. Jeżeli w trakcie tego badania lekarz stwierdzi pewne nieprawidłowości, to może skierować pacjentkę na wykonanie echa serca, za pomocą którego kardiolog określi rodzaj wady. Następnie kobieta może zostać skierowana na wykonanie badań prenatalnych, które potwierdzą występowanie wady, określą kariotyp dziecka i zbadają, dlaczego doszło do jej powstania. Jednakże, warto pamiętać, że tego typu badania są inwazyjne i mogą nieść za sobą ewentualne powikłania, dlatego lekarz zleci je w razie wyższej konieczności.
