Antykoncepcja hormonalna – rodzaje, przyjmowanie, skuteczność
Antykoncepcja hormonalna to różnego rodzaju metody antykoncepcyjne, które chronią organizm przed nieplanowanym zajściem w ciążę. Zalicza się do nich: tabletki antykoncepcyjne, plastry, implanty podskórne, wkładki domaciczne, krążki dopochwowe czy zastrzyki. Środki antykoncepcji hormonalnej bazują na połączeniu dwóch składników - estrogenów i progestagenów w jednym preparacie lub opierają się na jednym składniku – progestagenie, który zapobiega owulacji poprzez zagęszczenie śluzu szyjkowego, dzięki czemu stanowi on barierę nie do przejścia dla plemników. Estrogeny kontrolują proces krwawienia z macicy w organizmie kobiety. Według wskaźnika Pearla każda z tych metod jest skuteczniejszą ochroną przed zajściem w nieplanowaną ciążę aniżeli prezerwatywy. Tabletki antykoncepcyjne oscylują w granicy 0,1 – 0,9, plastry – 0,9, krążek dopochwowy – 0,65, minipigułka – 0,5 – 3, implant podskórny – <0,1, spirala hormonalna – 0,1 – 0,2, z kolei prezerwatywy – 3,0.
Jak stosować antykoncepcję hormonalną?
Najbardziej popularną formą antykoncepcji hormonalnej są tabletki antykoncepcyjne. Według badań przy zastosowaniu tej metody, w nieplanowaną ciążę zachodzi zaledwie jedna kobieta na 100 000, przyjmujących tabletki regularnie. Tabletki antykoncepcyjne dzielą się na dwa rodzaje – dwuskładnikowe, zawierające estrogny i progestageny oraz zawierające jeden składnik – progestagen, do których zaliczają się minipigułki i tabletki antykoncepcji awaryjnej (które stosuje się nieregularnie – bezpośrednio po stosunku, gdy nie była przyjmowana inna forma antykoncepcji lub gdy ta, nie sprawdziła się). W obu przypadkach tabletki przyjmuje się regularnie przez 21 dni, po czym następuje tygodniowa przerwa, w czasie której dochodzi do krwawienia z powodu odstawienia pigułek. Po zakończeniu jednej kuracji, stosuje się następną w taki sam sposób. W przypadku minipigułek ważne jest to, aby przyjmować je o stałej porze, ponieważ już po upływie dwóch godzin dochodzi do zmian w śluzu. Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych w sposób awaryjny, czyli bezpośrednio po stosunku zapewnia mniejszą ochronę, przeważnie liczy ona od 50 do 90%. W tym aspekcie ważny jest czas, który upłynął od stosunku, a także faza cyklu, w jakiej znajduje się kobieta.
Inną formą ochrony przed niechcianą ciążą są plastry antykoncepcyjne, które zawierają pochodne estrogenów i progesteronu, wnikające bezpośrednio do krwi. Ich działanie jest zbliżone do tabletek antykoncepcyjnych. Plaster przykleja się na trzy tygodnie, przy czym co tydzień należy go wymienić na nowy, a po tym czasie należy zastosować tygodniową przerwę.
Kolejną metodą są implanty podskórne, polegające na wszczepieniu pod skórę specjalnego pręcika, który uwalnia w organizmie progestagen, który zapobiega niechcianej ciąży nawet przez okres pięciu lat. Jego działanie jest podobne do minipigułek.
Kobiety mogą stosować również wkładki domaciczne, nazywane inaczej spiralami antykoncepcyjnymi. Są to specjalne wkładki, wykonane z elastycznego tworzywa najczęściej w kształcie litery T. Wkładki działają podobnie jak implanty – stopniowo uwalniają progesteron, który zagęszcza śluz. Podobnie jak implanty, zapewniają ochronę przez okres pięciu lat.
Krążki dopochwowe, podobnie jak wkładki, są wykonane z elastycznego tworzywa, jednakże kształtem przypominają pierścień, który zawiera dwa hormony - estrogny i progestageny, przenikające przez nabłonek pochwy, gdzie dostają się do krwiobiegu. Aplikuje się je na trzy tygodnie, po czym następuje tygodniowa przerwa. Działają jak dwuskładniowe tabletki antykoncepcyjne.
Natomiast zastrzyki są podawane domięśniowo i zawierają pochodne estrogenów lub progestagenów. Te pierwsze zapewniają ochronę na okres trzech lat, z kolei te drugie – trzech miesięcy.
Skuteczność antykoncepcji hormonalnej
Wszystkie wymienione powyżej środki antykoncepcji hormonalnej zapewniają dużą skuteczność ochrony przed niechcianą ciążą, jednakże żadna z tych metod nie daje 100% pewności. Przede wszystkim w stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych kobiety powinny zwrócić szczególną uwagę na przyjmowanie ich regularnie, ponieważ tylko ciągłość w dawkowaniu zapewnia ochronę. Gdy kobieta zapomni wziąć któregoś dnia tabletki, to nie będzie ona jej chroniła. Dodatkowo, panie muszą zdawać sobie sprawę, że po wystąpieniu zatrucia pokarmowego i pojawieniu się jego charakterystycznych objawów, jak wymioty czy biegunka, przyjęta wcześniej pigułka nie zapewni ochrony, ponieważ nie zostanie wchłonięta w całości przez organizm. Co więcej, skuteczność tabletek będzie znacznie niższa jeżeli kobieta: nadużywa alkoholu (mogą wystąpić wymioty); często pali papierosy (może przyczyniać się do problemów sercowo-naczyniowych); pije ziołowe herbaty (zioła wchodzą w interakcję ze składnikami tabletek); podlega diecie bogatej w witaminę C (zwiększa szanse na zajście w ciążę); stosuje inne preparaty, szczególnie na odchudzanie (zmniejszanie wchłonięcia tabletki przez organizm); długotrwale leczy się środkami: przeciwzapalnymi, przeciwbólowymi, moczopędnymi, nasennymi, antybiotykami czy antydepresantami (obniżona skuteczność tabletek); czy popija preparaty sokami owocowymi, zwłaszcza z grejpfrutów (wpływają na metabolizm). Jednakże zastosowanie tej metody niesie za sobą również szereg korzyści. Gdy kobieta zapragnie zajść w ciążę, to wystarczy, że odstawi tabletki – płodność powróci od razu. Poza tym, tabletki antykoncepcyjne łagodzą dolegliwości zespołu napięcia przedmiesiączkowego, a także wpływają na obfitość i bolesność miesiączek jak również chronią organizm przed możliwością wystąpienia mięśniaków macicy i torbieli jajników.
Odpowiednio założony plaster nie powinien się odkleić, jednakże takie ryzyko również istnieje. U niektórych kobiet mogą wystąpić zmiany skórne. Zaletą tej metody jest wygoda noszenia.
Implanty jako nieliczne mogą być stosowane u kobiet z nadwagą i u kobiet karmiących piersią i podobnie jak w przypadku plastrów są wygodne w zastosowaniu, tak jak i krążki.
Zastrzyki mogą być stosowane także u kobiet z nadwagą, jednakże przy tej metodzie mogą pojawić się pewne powikłania, które niełatwo będzie odwrócić, a co więcej, wydłużony może być również okres powrotu do płodności.
Należy pamiętać, że wszystkie zaproponowane metody nie chronią przed zarażeniem wirusem HIV czy innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Dodatkowo w przypadku każdego ze sposobów ochrony mogą wystąpić pewne działania niepożądane, jak: nudności, wymioty, bóle głowy, migreny, tkliwość i bolesność piersi, brak krwawień lub krwawienia pomiędzy miesiączkami, zmęczenie, zmiany nastroju, obniżone libido, upławy czy trądzik.
