Choroba z Lyme – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Borelioza, nazywana inaczej chorobą z Lyme lub krętkowicą kleszczową, jest chorobą zakaźną, która obejmuje wiele narządów po kontakcie z zakażonym kleszczem, bakterią wywołaną przez krętki z rodzaju Borrelia. Warto zaznaczyć, że nie każde ukucie kleszcza musi oznaczać boreliozę, ponieważ nie wszystkie kleszcze są zakażone. W Polsce do zakażeń najczęściej dochodzi u przedstawicieli gatunku pospolitego, czyli Ixodes ricinus. Kleszcze najczęściej występują na terenach zielonych, a więc w lasach, parkach, łąkach czy ogródkach. Najlepiej zabezpieczać się przed ukuciem, nosząc odpowiednie ubrania, zakrywające całe ciało człowieka, a więc długie spodnie i długą bluzkę, skarpetki, apaszkę lub szalik, a także czapkę. Po powrocie do domu, należy dokładnie przejrzeć całe ciało, a w przypadku dostrzeżenia kleszcza, należy natychmiast go wyjąć, dbając o to, żeby pozbyć się go w całości, aby jego głowa nie została w środku ciała człowieka lub zwierzęcia, ponieważ wówczas może dojść do zakażenia.
Przyczyny choroby z Lyme
Do zakażenia chorobą z Lyme dochodzi po bezpośrednim kontakcie krwi człowieka lub zwierzęcia ze śliną lub wymiocinami zakażonego kleszcza. Kleszcze przedostaje się do skóry ssaka za pomocą ukłucia aparatem kłująco-ssącym. Przeważnie ani człowiek ani zwierzę nie odczuwają momentu ukłucia, ponieważ kleszcz wydziela substancję znieczulającą. Kleszcze najczęściej wbijają się głęboko w miękkie i dobrze ukrwione miejsca człowieka, jak: wewnętrzna strona ud lub ramion, pod kolanem, w zgięciu łokcia, pośladki, pachy, pachwiny, owłosiona skóra głowy oraz za uchem. W przypadku ewentualnego zakażenia bakterią ogromną rolę odgrywa czas, w którym doszło do zakażenia, ponieważ następuje ono nie wcześniej jak 24 godziny i nie później jak 48 godzin. Szybkie dostrzeżenie kleszcza w skórze człowieka lub zwierzęcia i pozbycie się go zmniejsza szanse na zakażenie. Co więcej, kleszcza nie musi wyjmować lekarz. Każdy może usunąć go samodzielnie, przy użyciu szczypców. Ważne, aby nie usuwać go gwałtownie, ponieważ wtedy może dojść do wydzielenia przez niego niebezpiecznych płynów. Kleszcza należy usuwać powoli, jak najbliżej skóry. Po jego wyjęciu dobrze zdezynfekować skórę.
Objawy boreliozy
Borelioza może obejmować wiele miejsc człowieka lub zwierzęcia, w związku z czym jej symptomy płyną z różnych tkanek i narządów, głównie ze strony: skóry, stawów, serca czy układu nerwowego. Choroba może przebiegać w trzech etapach: wczesnej ograniczonej, wczesnej rozsianej i późnej rozsianej. Na początku, najczęściej tego samego dnia do trzech dni po ukłuciu na skórze pojawia się pojedynczy rumień wędrujący, który wyglądem może przypominać ukłucie innych owadów. Przypomina kształt owalnego pierścienia i ma tendencję do rozszerzenia się na większe obszary. Co ważne, rumień nie zawsze jest widoczny, jednakże miejsce, w którym się pojawia będzie ciepłe w dotyku. Po wystąpieniu rumienia mogą nastąpić objawy grypopodobne, jak: ogólne osłabienie organizmu, gorączka, dreszcze, zawroty głowy, ból mięśni i sztywność karku. Objawy mogą utrzymywać się od czterech do dwunastu tygodni i ustąpić samoistnie lub nie wystąpić wcale.
Wówczas w ciągu kilku tygodni choroba objawia się pod postacią zakażenia uogólnionego, która powoduje zapalenie stawów, a niekiedy zapalenie mięśnia sercowego czy opon mózgowo-rdzeniowych. Jest to drugie stadium choroby. Najczęściej nieleczona borelioza prowadzi do zapalenia stawów (60%) głównie jednego większego stawu, aczkolwiek może wystąpić w kilku miejscach, rzadziej ukazują się symptomy neurologiczne (15%) i kardiologiczne (5%), choć dość często chorobie może towarzyszyć porażenie nerwu twarzowego, który odpowiada za mimikę. Z tego względu chory będzie miał problem z zamknięciem powieki lub opadającym kącikiem ust, a także mogą pojawić się problemy z widzeniem (nadwrażliwość na światło). Miejsca zapalne są spuchnięte i często towarzyszy im ból. Na tym etapie choroby nie dochodzi do trwałych uszkodzeń mięśni.
Po nieleczonym zakażeniu w ciągu kilku lat mogą rozwinąć się poważne powikłania choroby z Lyme, które prowadzą do trwałego uszkodzenia układu nerwowego lub układu ruchu. To ostatni, najgroźniejszy etap choroby. Pojawia się przewlekłe zanikowe zapalenie skóry, skutkujące obrzękiem skóry i ścieraniem się naskórka, a także przewlekłe zapalenie kończyn, powodujące nieodwracalne bóle stawów. Co więcej, może dojść do przewlekłego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, a także mięśnia sercowego oraz uszkodzeń nerwów obwodowych, odpowiadających za funkcje poznawcze i pamięciowe.
Diagnostyka i sposoby leczenia
Po każdym ukąszeniu kleszcza należy zgłosić się do lekarza prowadzącego w celu przeprowadzenia diagnostyki, ponieważ im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym większe są szanse na ograniczenie powikłań. Podstawową diagnostyką pod kątem boreliozy są badania serologiczne, podzielone na dwa etapy. Początkowo wykonuje się badanie przesiewowe - test ELISA, a w przypadku jego pozytywnego wyniku potwierdza się testem Western-Blot. Badania wykonuje się w celu oznaczenia w krwi pacjenta przeciwciał przeciw boreliozie w klasie IgG/IgM. Co ważne, przeciwciała IgM pojawiają się w krwi po trzech bądź czterech tygodniach od zakażenia, z kolei przeciwciała IgG – nawet od sześciu do ośmiu miesięcy po zakażeniu, dlatego na wyniki tych testów należy poczekać.
Znacznie szybszą metodą wykrywalności choroby jest metoda PCR, którą można wykonać od razu w momencie podejrzenia zakażenia. Ten test opiera się na wykryciu obecności w DNA bakterii, wywołującej boreliozę, zatem nie ma potrzeby czekania na odpowiedz immunologiczną organizmu. Wyniki tego testu są dostępne po tygodniu.
W przypadku wystąpienia typowych objawów boreliozy, między innymi charakterystycznego rumienia wędrującego, leczenie można rozpocząć bez wykonania badań.
Leczenie choroby z Lyme polega na przyjmowaniu odpowiednich antybiotyków, przez okres od trzech do czterech tygodni. W przypadkach zaawansowanego stadium chory może wymagać dodatkowego leczenia wspomagającego, a niekiedy również rehabilitacji.
