Fobia szkolna
Czym jest fobia szkolna?
Fobia szkolna to rodzaj często bagatelizowanej przez rodziców i środowisko fobii sytuacyjnej. Często traktowana jest ona jako zwykła niechęć do nauki lub przejaw lenistwa. Prawda jest natomiast taka, że fobia szkolna, to zaburzenie występujące nawet u 1-5% dzieci i młodzieży w wieku przedszkolno-szkolno-licealnym. Fobia ma charakter sytuacyjny (odnosi się do sytuacji związanej ze szkołą) oraz cechuje ją utrwalona odmowa wobec wykonywania obowiązku szkolnego. Nie zawsze jednak utrwalona niechęć wobec obowiązku szkolnego jest objawem fobii szkolnej, zdarza się, że ma ona charakter buntowniczy. Dlatego każde długotrwała i stała niechęć do chodzenia do szkoły lub aktywne jej unikanie powinno być przedmiotem konsultacji psychologicznej.
Jakie są objawy fobii szkolnej?
Fobia szkolna, poza najbardziej oczywistym objawem jakim jest niechęć i celowe oraz usilne unikanie kontaktu ze szkołą, wiążę się również z innymi symptomami. Bardzo często osoby cierpiące na fobię szkolną mają problemy w nauce. Objawy fobii szkolnej pojawiają się w momencie, w którym pojawia się możliwość kontaktu ze środowiskiem szkolnym. Bardzo często zatem na samą myśl o pójściu do szkoły w poniedziałek, dziecko w niedzielę wieczorem zacznie chorować. Fobia szkolna wywołuje objawy somatyczne, które są fizyczną reakcją organizmu na lęk jakiego doświadcza dziecko. Mogą pojawić się wówczas:
-
silne pocenie się dziecka,
-
duszności i omdlenia,
-
stany podgorączkowe lub gorączka,
-
dolegliwości ze strony układu pokarmowego – wymioty, ból brzucha, nudności, biegunka,
-
bóle głowy,
-
zawroty głowy,
-
problemy związane z kołataniem lub przyspieszoną akcją serca,
-
drżenie mięśni,
-
czerwienienie się.
Poza objawami cielesnymi dochodzą również objawy psychiczne. U dziecka dotkniętego fobią szkolną, w sytuacji interpretowanej przez nie jako zagrożenie, pojawią się takie reakcje jak:
-
lęk,
-
wycofanie,
-
napięcie,
-
uczucie niepokoju,
-
niepewność,
-
frustracja.
Dziecko w szkole będzie miało zaniżone poczucie własnej wartości, nie będzie odporne na krytykę. Interakcje z grupą rówieśniczą będą ograniczone lub nie będzie ich wcale. Może reagować agresją.
Jakie są przyczyny fobii szkolnej?
Nie ma jednolitej przyczyny wystąpienia fobii szkolnej u dziecka czy nastolatka. Powodów jest przynajmniej kilka. Fobia szkolna dotyczy głównie dzieci wrażliwych, niepewnych siebie, ale i o charakterze perfekcjonistycznym. Najczęstszymi przyczynami fobii szkolnej są:
-
nadopiekuńczość rodziców i przesadne „chronienie” dziecka,
-
perfekcjonizm warunkujący lęk przed porażką,
-
lęk przed rozstaniem z rodzicami lub opiekunami,
-
nakładanie kar na dziecko za wyniki w nauce,
-
wzmacnianie naturalnego lęku przed szkoła poprzez opowiadanie o przykrych doświadczeniach z nią związanych, przedstawianiem szkoły jako miejsca nieprzyjaznego, oraz postawy lękowe rodziców związane z posłaniem dziecka do szkoły,
-
postawy nauczycieli – otwarta krytyka wobec ucznia lub wyraźnie negatywne nastawienie wobec dziecka,
-
wpływ starszego rodzeństwa utrwalający negatywny obraz szkoły,
-
porównywanie osiągnięć dziecka do rówieśników, rodziny lub znajomych, często połączone z nad wyrost wygórowanymi oczekiwaniami wobec dziecka i presją nakładaną przez rodziców lub nauczycieli,
-
problemy dziecka takie jak wady wymowy, dysleksja rozwojowa lub cechy fizyczne (zez, niska waga, nadwaga etc.), mogący być źródłem żartów ze strony grupy rówieśniczej.
-
znęcanie się i molestowanie ze strony grupy rówieśniczej,
-
drastyczne zmiany w życiu dziecka, takie jak np. zmiana szkoły, śmierć bliskiej osoby, konflikty w rodzinie.
Jak leczyć fobię szkolną?
Pierwszym krokiem jest świadomość rodziców, że unikanie szkoły przez dziecko może nie być objawem lenistwa, tylko reakcją związaną z poważnym zaburzeniem lękowym. Zrozumienie ze strony osób, które mają największy wpływ na młodą osobę, ma kluczowe znaczenie dla leczenia tej przypadłości.
Jeśli chodzi o samo leczenie obecnie stosuje się równoległą terapię farmakologiczną połączoną z psychoterapią behawioralną lub behawioralno-poznawczą. Psychoterapeuta powinien pomóc dziecku w rozpoznaniu i przeformułowaniu niezasadnych ocen odnośnie szkoły i pomóc w zmianie schematów zachowań. Od strony farmakologicznej najczęściej stosowane są popularne środki przeciwdepresyjne jakimi są inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny – ze względu na praktycznie niewystępujące skutki uboczne takie jak apatia czy ospałość.
Bibliografia
