Mózgowe porażenie dziecięce – przyczyny, objawy, sposoby leczenia
Mózgowe porażenie dziecięce jest zestawem zaburzeń ruchowych i postawy, które są spowodowane uszkodzeniem mózgu, występującym w okresie życia płodowego, podczas porodu lub bezpośrednio po nim. Najczęściej rozwija się pomiędzy 26. a 34. tygodniem ciąży. Mózgowe porażenie dziecięce statystycznie zdarza się dwojgu z 1000 urodzonych dzieci. Przeważnie przejawia się w jednej z trzech form: spastycznego porażenia mózgowego, które dotyka największy odsetek dzieci i jest związane z potężnym napięciem mięśniowym; dyskinetycznego porażenia mózgowego, które przejawia się zmiennym napięciem mięśni oraz atetyczno-hipotonicznego porażenia mózgowego, które charakteryzuje się niskim napięciem mięśniowym. Mózgowe porażenie dziecięce objawia się uszkodzeniami narządów ruchu w zależności od umiejscowienia. Diplegia, występująca u dzieci najczęściej, jest porażeniem wszystkich kończyn. Tetraplegia to najcięższe porażenie czterech kończyn, obejmujących zarówno mięśnie rąk i nóg, jak również karku i tułowia. Pojawiająca się najrzadziej triplegia charakteryzuje się porażeniem trzech kończyn. Hemiplegia jest drugą najczęściej występująca formą porażenia i dotyczy porażenia jednej połowy ciała, z kolei monoplegia oznacza porażenie jednej kończyny i podobnie jak triplegia, nie zdarza się zbyt często.
Przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego
Mózgowe porażenie dziecięce może nastąpić na każdym etapie ciąży i głównie jest powiązane z komplikacjami powstającymi w jej trakcie. Wśród głównych przyczyn, występujących zarówno podczas ciąży, jak i w trakcie jej trwania a także po porodzie, wymienia się:
wady genetyczne lub wrodzone matki;
infekcje i choroby przewlekłe ciężarnej;
zatrucie ciążowe (gestozę);
toksoplazmozę;
konflikt serologiczny;
zaburzenia przebiegu ciąży, jak łożysko przodujące lub przedwczesne pęknięcie błon płodowych;
nieprawidłową dietę przyszłej mamy, charakteryzującą się: piciem alkoholu, paleniem papierosów czy spożywaniem narkotyków;
niedotlenienie i niedokrwistość płodu;
wydłużenie się czasu trwania porodu;
wcześniactwo, szczególnie wśród dzieci urodzonych przed 33. tygodniem ciąży;
skrajnie niską masę ciała dziecka po porodzie;
urazy mechaniczne i schorzenia układu nerwowego płodu, między innymi małogłowie czy wodogłowie;
zaawansowany lub zbyt młody wiek matki (powyżej 40. bądź poniżej 16. roku życia);
ciążę mnogą.
Objawy mózgowego porażenia dziecięcego
Pierwsze symptomy zespołu chorób przeważnie pojawiają się do szóstego miesiąca życia, a najczęściej należą do nich:
opóźnienia w rozwoju ruchowym w stosunku do innych noworodków, jak uniesienie główki czy umiejętność przewrócenia się na brzuszek;
problemy z karmieniem;
zaburzenia snu;
nadwrażliwość na różne dźwięki;
odginanie główki;
notoryczne zaciskanie piąstek;
zbyt silne lub zbyt słabe napięcia mięśni.
Jednakże diagnostyka mózgowego porażenia dziecięcego przeważnie ma miejsce w późniejszym okresie, gdzie u maluszka mogą pojawić się dodatkowe, bardziej zarysowane objawy, a mianowicie:
trudności w poruszaniu się, nieumiejętność chodzenia bądź siadania;
bezwłady i niedowłady różnych części ciała;
spastyczność lub wiotkość mięśni;
zaburzenie koordynacji ruchowej;
krzyżowanie dolnych partii ciała;
asymetria ciała;
niestabilne ułożenie głowy i tułowia;
drgawki;
kręcz szyi;
niekontrolowane procesy wyginania poszczególnej partii ciała;
trudności z połykaniem;
problemy ze snem;
nietrzymanie moczu;
padaczka;
zaburzenia czucia, mowy i wzorku;
brak reakcji na bodźce;
nieokazywanie emocji;
paraliż warg lub języka;
ograniczony zasób słownictwa, sposób komunikowania i rozumienia czy zaburzony sens wypowiedzi.
Sposoby leczenia mózgowego porażenia dziecięcego
Przede wszystkim rodzice powinni obserwować, czy ich dziecko rozwija się w sposób prawidłowy i czy swoimi umiejętnościami nie odbiega od innych dzieci w tym samym wieku. W sytuacji, gdy zauważą jakieś niezgodności, które szczególnie będą miały związek z zaburzeniami chodzenia lub postawy, to niezwłocznie powinni skonsultować się z lekarzem w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki i dopasowania najlepszej formy rehabilitacji dla maluszka. Neurolog dziecięcy po przeprowadzeniu z rodzicami szczegółowego wywiadu, dotyczącego okresu ciąży, czasu porodu i pierwszych tygodni życia, skonsultuje przypadek z gronem specjalistów i zleci dalsze badania neurologiczne pod kątem rozpoznania choroby, jednocześnie obserwując zachowania maluszka. W rozpoznaniu mózgowego porażenia dziecięcego szczególnie pomogą: badania ultrasonograficzne, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, które pozwolą dostrzec, czy w organizmie dziecka nie doszło do znaczących zmian. Diagnoza wymaga czasu, gdyż każde dziecko osiąga inny stopień niepełnosprawności. Obecnie mózgowego porażenia dziecięcego nie da się wyleczyć lekami, które pozwoliłby na powrót do pełnej sprawności. Jednakże szybko podjęta rehabilitacja jest w stanie umożliwić dziecku pewną formę sprawności, na jaką w danym momencie będzie pozwalało uszkodzenie mózgu. Istnieje wiele form rehabilitacji, które są indywidualnie dopasowane do odpowiednich schorzeń dziecka. Wśród nich można wyróżnić:
pomoce ortopedyczne (buty, wkładki);
fizjoterapię;
zabiegi neurochirurgiczne i ortopedyczne;
leczenie toksyną botulinową, ćwiczenia z wykorzystaniem odpowiednich sprzętów;
hydroterapię (wykorzystanie wody pod różnymi postaciami);
terapię przy pomocy zwierząt, głównie koni, psów bądź delfinów.
Po wyborze przez lekarza prowadzącego odpowiedniej formy rehabilitacji istotne jest to, aby dziecko regularnie brało w niej udział i wykonywało wszystkie przypisywane mu ćwiczenia pod okiem wyspecjalizowanych terapeutów.
