Nietolerancja laktozy u niemowląt – przyczyny, objawy, sposoby leczenia
Laktoza to cukier, występujący zarówno w mleku mamy, karmiącej piersią, jak i w mleku krowim, owczym lub kozim. Jednakże jego zawartość procentowa jest inna w przypadku poszczególnych ssaków. W piersi mamy znajduje się od pięciu i pół do siedmiu i pół procent laktozy, z kolei u innych ssaków ten wskaźnik wynosi od czterech i pół do pięciu procent. Zatem laktoza stanowi 80% węglowodanów, dostępnych w mleku mamy, przez co znacząco wpływa na rozwój malucha. Odpowiada między innymi za: dostarczanie energii; budowę oraz wzrost układu nerwowego; wchłanianie niezbędnych składników mineralnych, głównie wapna, stanowiącego podstawowy budulec zębów i kości; a także pobudza prawidłowy rozwój flory bakteryjnej w jelitach. Maluchy mają zdolności do rozkładania laktozy już w 30. tygodniu życia płodowego.
Przyczyny występowania nietolerancji laktozy u niemowląt
Nietolerancja laktozy u maluchów jest chorobą wtórną, która występuję w związku z innymi dolegliwościami dziecka, a mianowicie najczęściej z upośledzeniem prawidłowej pracy jelit. Główną przyczyną nietolerancji laktozy u maluchów jest brak lub nieodpowiednia ilość laktazy, którą odpowiada za rozłożenie laktozy. Laktazę wydziela się w jelicie cienkim w celu rozłożenia cukru mlecznego, który w postaci glukozy i galaktozy ma dostać się do krwioobiegu, aby dotrzeć do wątroby. Po drodze podlega licznym procesom metabolicznym i gdy jego ilość jest niewystarczająca to laktoza w całości dostaje się do jelita grubego, gdzie fermentuje, co powoduje nieprzyjemne dolegliwości oraz nieciekawe zapachy.
Nietolerancja laktazy może być również konsekwencją: przebytej niedawno infekcji bakteryjnej lub wirusowej, zapalenia przewodu pokarmowego, celiakii, stosowania niektórych leków czy alergii. Wówczas dochodzi do uszkodzenia śluzówki jelita, a także komórek wytwarzających enzymy trawienne, co powoduje wystąpienie nietolerancji pokarmowej.
Objawy nietolerancji laktozy u maluchów
Podstawowym symptomem nietolerancji laktozy u niemowląt są bardzo wodniste biegunki, którym towarzyszy nieprzyjemny zapach. Dodatkowo dość często pojawiają się: kolki i ból brzuszka, wzdęcia, gazy, odgłos przemieszczania się treści pokarmowej w jelitach, a niekiedy wymioty. Co więcej, na ciele brzdąca mogą pojawiać się wysypki, wypryski i zmiany skórne, które będą oznaczać, że do nietolerancji doszło na skutek alergii pokarmowej.
Dolegliwości występują na ogół od godziny do trzech po spożytym posiłku, a ich nasilenie zależy od ilości spożytego pokarmu. Uporczywe biegunki mogą doprowadzić do odwodornienia i niedożywienia dziecka, a także do zaburzenia poziomu elektrolitów w organizmie, co wpłynie na jego rozwój fizyczny, szczególnie odbije się na wzroście oraz przebieraniu na wadze. W przypadku braku dostarczania odpowiedniej ilości składników odżywczych do organizmu, może dojść do anemii.
Diagnostyka i sposoby leczenia nietolerancji laktozy u niemowląt
Rozpoznanie nietolerancji laktozy należy przede wszystkim rozpocząć od diagnostyki, która pomoże wyeliminować inne choroby, objawiające się podobnymi dolegliwościami. Po przeprowadzonym wywiadzie lekarz pokieruje na wykonanie odpowiednich badań, mających potwierdzić wystąpienie nietolerancji u dziecka. Jedną z metod diagnostyki jest próba eliminacji i prowokacji pokarmowej, która polega na odsunięciu na okres około dwóch tygodni z diety malucha produktów, bogatych w laktozę i obserwowanie, jak na taką zmianę reaguje organizm brzdąca. Po tym okresie z powrotem wraca się do podawania dziecku laktozy i następuję próba oceny. Jeżeli w czasie eliminacji laktozy obawy zniknęły, a w momencie ponownego podania powróciły, to oznacza nietolerancję laktozy. Jeżeli, mimo odstawienia produktów mlecznych symptomy nadal występowały, to warto poszerzyć diagnostykę o dodatkowe badania, gdyż objawy mogą świadczyć o innej chorobie.
Inną metodą pomiaru jest wodorowy test oddechowy, który bada stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. Przed badaniem należy wypić rozwór ze sporą ilością laktozy. Jeżeli poziom wodoru będzie wysoki, to oznacza występowanie nadmiernej fermentacji bakteryjnej u niemowlaka. W przypadku wodnistych stolców można zlecić jego badanie pod względem obecności Ph lub substancji redukujących węglowodany. Nietolerancja laktozy może być również uwarunkowana genetycznie. W celu zbadania tej zależności poddaje się analizie próbkę materiału genetycznego z krwi malucha. Jeżeli wynik tego badania będzie pozytywny, to u niemowlaka może występować nietolerancja laktozy, z racji zmniejszonej ilości laktazy. Istnieją jeszcze inne metody diagnostyki nietolerancji laktozy, jednakże stosuje się je dość rzadko, z racji dużego stopnia ingerencji w organizm malucha.
Leczenie nietolerancji laktozy ma charakter przyczynowy, zatem wyklucza się z diety składniki, które wywołują nietolerancje pokarmową. Z tego względu mamom, karmiącym piersią zaleca się przejście na mleko modyfikowane, niezawierające laktozy, a także odradza się podawanie dziecku nabiału. Po wyeliminowaniu produktów, bogatych w laktozę, nieprzyjemne dolegliwości zanikną, a maluch odzyska siły i z powrotem będzie mógł rozwijać się prawidłowo. Nie oznacza to jednak, że już do końca życia nie będzie mógł spożywać produktów mlecznych. Takie obostrzenie istnieje tylko w przypadku wrodzonej nietolerancji laktozy, która stosunkowo pojawia się dość rzadko. W większości dzieci tolerują pewną ilość laktozy, którą mogą spożywać, zatem na poszczególnych etapach życia będą mogły dostarczać organizmowi niewielkie porcje nabiału, pod różnymi postaciami.
