Toksokaroza – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, profilaktyka
Toksokaroza jest groźną chorobą pasożytniczą, wywołaną przez nicienie, czyli glisty z rodzaju Toxocara. Najczęściej są to Toxocara canis, a więc glisty psie lub Toxocara cati – glisty kocie. Glisty bytują w jelitach cienkich tych zwierząt i są wydalane do gleby wraz z ich kałem, gdzie wytwarzają podziały od zarodka do larwy gotowej do zarażenia człowieka. Przy każdym wypróżnieniu zwierzęcia do gleby trafia blisko 200 tysięcy jaj glisty, które zachowują się w niej nawet do dziesięciu lat. Jaja stają się inwazyjne po upływie od sześciu do piętnastu dni. Gdy dostaną się do organizmu człowieka trafiają do układu pokarmowego, gdzie zostawiają osłonki, które następne są trawione przez organizm, zaś uwolnione larwy dostają się do naczyń krwionośnych i wraz krwią zaczynają wędrować po wnętrzu organizmu. Glisty najczęściej lokują się w wątrobie, jednakże część z nich wędruje dalej i trafia do: płuc, mięśni, oka lub mózgu, powodując liczne uszkodzenia i stany zapalne. Organizm w naturalnej odpowiedzi ochronnej zaczyna wytwarzać przeciwciała i otaczać larwy ziarnkami komórek, złożonych z eozynofilów (krwinek kwasochłonnych). Wówczas larwy nie mają możliwości dojrzewania i rozmnażania, aczkolwiek mogą wydostać się z ziarenka i przedostać się do innych organów oraz narządów. W organizmie ludzkim larwy mogą przeżyć nawet do dziesięciu lat.
Przyczyny zarażenia toksokarozą
Toksokaroza jest nazywana chorobą brudnych rąk, ponieważ do przeniesienia jaj glisty może dojść przez nieumyte ręce, które ludzie, a zwłaszcza maluchy wkładają do buzi. Zarazić się można w wyniku kontaktu ze skażoną glebą, pokarmem, odchodami zwierząt czy w czasie kontaktu z zakażonym zwierzęciem. Miejscem, w którym najczęściej zarażają się dzieci jest piaskownica, ponieważ na niekrytych placach zabaw głównie tam załatwiają się zwierzęta, zostawiając jaja glist. Po zjedzeniu kilku ziarenek piasku może dojść do zakażenia. Innym możliwym sposobem przedostania się jaj do organizmu jest spożywanie niedokładnie umytych owoców i warzyw, wyrastających z gleby, które mogły mieć kontakt z odchodami zwierząt. Człowiek może zarazić się toksokarozą również w trakcie zabawy ze zwierzęciem, ponieważ jaja posiadają tendencję do przyczepiania się do jego futra.
Objawy toksokarozy
Objawy różnią się od liczby krążących po organizmie larw i ich miejsca ostatecznego ulokowania. Najczęściej wyróżnia się toksokarozą trzewną, której larwy opanowują głównie wątrobę. Wówczas dochodzi do: ogólnego osłabienia organizmu, podwyższonej temperatury ciała, powiększonej wątroby, bólów brzucha, mięśni oraz stawów, kaszlu, duszności, drgawek, powiększonych węzłów chłonnych i wysypek skórnych pod postacią pokrzywki. Dodatkowo, w organizmie zwiększa się ilość białych krwinek, szczególnie krwinek kwasochłonnych. U dzieci najczęściej objawiają się bóle brzucha i zmniejszony apetyt, który skutkuje powolnym przybieraniem na wadze.
Inna postacią choroby jest toksokaroza oczna, której larwy lokują się głównie w jednym oku i tworzą w niej ziarniaki. W tym czasie mogą pojawić się: bóle i zaczerwienia oka, pogorszone widzenie oraz przewlekłe zapalenie naczyniówki, a niekiedy nawet odwarstwienia siatkówki, wylewy wewnątrzgałkowe lub zanik gałki ocznej, który w przyszłości może skutkować ślepotą, zaćmą lub zezem.
Rzadkim przypadkiem choroby jest toksokaroza mózgowa, gdzie larwy umiejscawiają się w mózgu, tworząc podobnie jak w gałce ocznej, ziarniaki. W momencie osiedlenia larw w tym narządzie występują symptomy, jak w przypadku guza mózgu, czyli ostre bóle głowy oraz napady padaczkowe.
Inny możliwy rodzaj choroby to toksokaroza bezobjawowa, która zachodzi wówczas, gdy inwazja pasożytów w organizmie ludzkim jest niewielka. W takiej sytuacji choremu nie doskwierają żadne dolegliwości, a sam może nie mieć świadomości, że w jego organizmie znajdują się larwy pasożyta.
Diagnostyka i sposoby leczenia toksokarozy
Rozpoznanie choroby jest możliwe po przeprowadzeniu odpowiednich badań krwi, które wykażą podwyższone wartości kilku czynników: immunoglobulin klasy IgG, IgM i IgE, eozynofilów oraz białych krwinek. W celu potwierdzenia toksokarozy należy wykonać potwierdzające badanie serologiczne, przeprowadzane za pomocą testów ELISA. Niekiedy bada się również płyn z komory oka lub płyn mózgowo-rdzeniowy, a także wykonuje się biopsję wątroby. Dodatkowo, lekarz po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu epidemiologicznego, może zlecić wykonanie szczegółowych badań, które ukażą charakterystykę zmian, do jakich doszło w organizmie, jak: rentgen, USG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. O toksokarozie może świadczyć również powiększenie wątroby, zaś u dzieci – niedokrwistość.
W sytuacji zakażenia bezobjawowego leczenie nie jest konieczne. Natomiast w momencie wystąpienia objawów lekarz konsultuje dany przypadek z odpowiednim specjalistą w zależności od miejsca ulokowania larw pasożyta. Najczęściej choremu podaje się środki przeciwpasożytnicze, takie jak: albendazol, dietylkarbamazyna czy mebendazol, jednakże może być konieczne zastosowanie dodatkowych leków przeciwzapalnych. Antybiotykoterapia jest zazwyczaj długotrwała, przeważnie obejmuje okres około trzech tygodni. Im szybciej podejmie się leczenie, tym lepiej, ponieważ nieleczona toksokaroza może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń tkanek i organów. Z kolei regularne przyjmowanie leków powoduje ustąpienie nasilających się objawów, jednakże po zakończeniu leczenia nie można stwierdzić, czy na pewno wszystkie larwy glisty zostały zlikwidowane.
Profilaktyka w przypadku toksokarozy
Odpowiednia profilaktyka opiera się na częstym myciu rąk, zwłaszcza po powrocie z dworu do domu, po skończeniu zabawy na placu zabaw, przed jedzeniem, po pracy w ogródku czy po ukończeniu zabawy z pupilem. Z tego względu nie należy karmić dzieci na placach zabaw, zaś do prac ogrodowych warto zakładać specjalne rękawice ochronne. Co więcej, należy dokładnie myć owoce i warzywa, głównie te pochodzące z gleby. Dodatkowo, place zabaw powinny być ogrodzone, a co pewien czas należałoby wymieniać piasek z piaskownicy. Poza tym, właściciele psów i kotów powinni sprzątać po nich pozostałości, a także pamiętać o regularnym odrobaczaniu swoich zwierząt odpowiednimi preparatami.
