Zespół alienacji – czym jest i co należy o nim wiedzieć?

Czym jest zespół alienacji?

Znany również pod skrótem PAS (Parental alienation syndrome) lub syndrom Gardnera. W pierwszej wersji choroba opisywana była jako zaburzenia występujące u dziecka, które w trackie rozwodu rodziców było czynnie włączane do krytyki i potępiania jednego z rodziców. Krytyka zazwyczaj jest nieuzasadniona, zarzuty rzadko kiedy są prawdziwe. Obecna definicja Marca J. Ackermana określa PAS jako zjawisko "podobne do zaburzenia prezentowane przez dziecko, które pod wpływem manipulacji ze strony jednego z opiekunów, zwykle pełniącego pierwszoplanową rolę w wychowaniu dziecka, przesadnie krytykuje i dewaluuje drugiego opiekuna, nie przejawiając przy tym poczucia winy i wstydu, a niezbędnym warunkiem stwierdzenia zaburzenia jest przekonanie dziecka, że wyraża własną opinię"

Skąd bierze się zespół alienacji?

Osoby badające zespół alienacji wyróżniają kilka głównych motywów, dlaczego jeden rodzic próbuje skierować dziecko przeciwko byłemu partnerowi. Do tych najczęściej obserwowanych należy z całą pewnością zaliczyć:

• Chęć posiadania pełnej kontroli nad dziećmi

• Lęk przed utratą dzieci lub dominującej roli rodzicielskiej

• Brak umiejętności akceptacji dla zakończonego związku

• Chęć dokonania zemsty

• Chęć utrzymania relacji przez konflikt

• Jako metoda samoobrony

• Obwinianie partnera

Zespół alienacji może też dotyczyć sytuacji, gdy jeden z rodziców pragnie uzyskać wymierne korzyści majątkowe podczas rozwodu czy to w postaci obowiązku alimentacyjnego czy przy podziale majątku.

Część badaczy twierdzi, że osoby, które stosują różne techniki alienacji same w przeszłości mogły być ofiarami przemocy, alienacji, wykorzystywania seksualnego lub utraty tożsamości.

Objawy zespołu alienacji

Jako główne objawy opisywanego zespołu u dziecka Gardner wymieniał:

• aktywne oczernianie rodzica, tzw. drugoplanowego opiekuna

• słabe, lekkomyślne lub absurdalne uzasadnienie tych oskarżeń

• brak ambiwalencji – jednoznacznie wrogi stosunek do opiekuna

• zjawisko „niezależnego myślenia” – przekonanie dziecka, że wypowiada własne sądy i przekonania trzymanie strony rodzica oddzielającego dziecko od drugiego rodzica

• brak poczucia winy wobec okrucieństwa i/albo wykorzystywania odrzuconego rodzica

• obecność tzw. „pożyczonych scenariuszy” – dziecko przytacza te same argumenty i opisuje te same sytuacje, a nawet używa tych samych słów, co główny opiekun

• przenoszenie animozji do drugiego opiekuna na jego przyjaciół i dalszą rodzinę

Równocześnie u dzieci nie stwierdzono objawów typowych dla PTSD, założył, że jest to podstawowy argument, że nie dochodzi do rzeczywistego wykorzystania seksualnego psychicznego bądź fizycznego.

Techniki odsuwania dziecka od rodzica

Rodzic ‘odsuwający’ dziecko od drugiego może stosować szeroki wachlarz technik, mających za zadanie osiągnięcie zamierzonego celu. Do tych najbardziej popularnych należy wymienić:

Przedstawianie różnic w poglądach rodziców jako różnic pomiędzy dobrem a złem.

Ukazywanie siebie w roli ofiary, w celu wywołania u dziecka poczucia zagrożenia, niepokoju, poczucia winy lub zastraszenia

Porównywanie dobrych i złych doświadczeń z jednym i drugim rodzicem, często poddawany pod wątpliwość jest styl życia drugiego rodzica lub dziecku opowiadana jest ‘prawda’ o nim lub o przeszłych wydarzeniach – ma to na celu wzbudzenie współczucia.

Zdarza się, że rodzic mający kontrolę nad dzieckiem w sposób mniej lub bardziej subtelny zaprzecza istnieniu drugiego rodzica. Często wówczas dochodzi do ograniczania kontaktów, dziecko jest ‘chronione’ pod pretekstem rzekomej delikatności. Takie działania wywiązują specyficzną więź pomiędzy dzieckiem a rodzicem.