Bąblowica – sposoby zarażenia, objawy, diagnostyka i leczenie
Bąblowica jest choroba pasożytniczą, występująca pod dwiema postaciami - Echinococcus granulosus, czyli tasiemca jednojamowego, nazywanego inaczej echinokokozą oraz Echinococcus multilocularis, a więc tasiemca wielojamowego, znanego jako alweokokoza. W pierwszym przypadku balownicą można zarazić się przede wszystkim od psów, zaś w drugim od lisów. Aczkolwiek chorobę mogą przenosić również: jenoty, wilki czy koty. U zwierząt do zarażenia dochodzi w momencie zjedzenia mięsa lub resztek zwierzęcia, będącego bezpośrednim żywicielem tasiemca, między innymi świni lub owcy. W Polsce choroba występuje dość rzadko, średnio notuje się około 40 zachorowań i to przeważnie bąblowicą jednojamową. Bąblowica wielojamowa występuje w naszym kraju jeszcze rzadziej. Do rozwoju tasiemce potrzebują dwóch żywicieli – pośredniego i ostatecznego. W żywicielu pośrednim larwy tasiemca bytują, ażeby w żywicielu ostatecznym rozwinąć się i osiągnąć swoje ostateczne rozmiary w jelicie cienkim, liczące od trzech do sześciu minimetrów.
W jaki sposób dochodzi do zarażenia bąblowcem u człowieka?
Człowiek zaraża się poprzez zjedzenie jaj tasiemca, wydalanych z kałem zwierząt zarówno oswojonych, jak i dzikich. Jaja, które są obecne w ziemi, przenoszą się na produkty spożywcze czy sierść zwierząt. Z tego względu człowiek zaraża się bąblowcem przypadkowo, głównie po zjedzeniu niedokładnie umytych owoców, rosnących w lesie, jak: maliny, porzeczki, jeżyny czy jagody, a także po bezpośrednim kontakcie ze zwierzęciem, gdy po jego głaskaniu, przykładają brudne ręce w okolice nosa lub jamy ustnej. Do zakażenia może dojść również w wyniku spożycia wody, zanieczyszczonej odchodami zwierząt. Jaja tasiemca dostają się do przewodu pokarmowego, gdzie wykluwają się larwy. Następnie przenikają one przez ścianę jelita i dostają się do naczyń krwionośnych lub limfatycznych, przez co docierają do wszelkich miejsc w ludzkim organizmie. Lokują się w niewielkich narządach, którym zatykają światło. Najczęściej atakują: wątrobę (60%), a także płuca, nerki oraz mózg.
W przypadku bąblowicy jednojamowej larwy rozwijają się głównie w wątrobie lub płucach nawet przez kilkanaście lat. Organizm, chcąc bronić się przed atakiem w sposób naturalny, wytwarza łącznotkankową otoczkę, czyli bąbel, nazywany inaczej cystą, wypełniony płynem. Na jego ścianach tworzą się pęcherzyki wtórne, zaś w środku w dużej ilości namnażają się główki tasiemca, gotowe do ataku na żywiciela ostatecznego. Z biegiem czasu cysta rozrasta się, powodując nacisk na sąsiadujące tkanki, które przestają prawidłową funkcjonować, a niekiedy nawet obumierają.
Z kolei w sytuacji bąblowicy wielojamowej larwy zazwyczaj występują w wątrobie, jednakże organizm nie tworzy wokół nich naturalnej otoczki, dzięki czemu pasożyty tworzą wzdłuż naczyń krwionośnych sieć wypustek i szybko przedostają się do innych narządów. Temu rodzajowi bąblowicy zazwyczaj towarzyszy żółtaczka czy powiększona wątroba. Bąblowica wielojamowa przypomina nowotwór z przerzutami. W większości przypadków może kończyć się śmiercią. Nawet podjęcie odpowiedniego leczenia nie chroni organizmu przed powrotem choroby.
Jakie są objawy bąblowicy?
Objawy bąblowicy są uzależnione od miejsca, w którym lokują się larwy pasożyta, jak również od ilości i wielkości torbieli. Jednakże najczęściej symptomy choroby uwidaczniają się w obrębie wątroby. Wówczas dochodzi do bólu w prawym podżebrzu, który jest oznaką ucisku torbieli na inne narządy. Warto zaznaczyć, że torbiel może liczyć nawet 30 centymetrów średnicy. Dodatkowo może pojawić się uczucie pełności w nadbrzuszu, a nawet żółtaczka. W przypadku ulokowania larw w płucach choroba objawia się dusznościami i bólem w klatce piersiowej, a także uporczywym kaszlem czy pluciem krwią, a niekiedy świądem skóry. Gdy pasożyty zajmują nerki u chorego mogą występować zaburzenia czynności i bole w nerkach oraz krwiomocz. Z kolei w sytuacji obecności larw w mózgu – bóle głowy; nudności; zaburzenia psychologiczno-neurologiczne, jak: problemy z widzeniem, świadomością czy utrzymaniem równowagi. Jeżeli torbiel występuje w kościach to może dojść do patologicznego złamania. Torbiel może pęknąć w każdym momencie, zarówno przy urazie brzucha, jak i samoistnie. Wówczas pojawia się gwałtowny i ostry ból brzucha, który może doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego.
Kluczową różnicą pomiędzy bąblowicą jednojamową a bąblowica wielojamową jest to, że ta pierwsza będzie sygnalizować pewne objawy w przypadku ucisku torbieli na poszczególne narządy, z kolei bąblowica wielojamowa w dużej mierze przebiega bezobjawowo, zaś przebieg choroby znacząco przypomina pojawienie się nowotworu, co może utrudniać jego identyfikację. Niestety, w większości przypadków zostaje dość późno rozpoznana i kończy się zgonem pacjenta.
Jak rozpoznać bąblowicę i w jaki sposób ją leczyć?
W przypadku podejrzenia choroby lub wystąpienia jakichkolwiek objawów należy zgłosić się do lekarza prowadzącego, który po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu skieruje na dalsze badania. Torbiel, ulokowaną w wątrobie, można wykryć na badaniu USG jamy brzusznej. Poza tym lekarz może skierować na wykonanie tomografii komputerowej, w przypadku podejrzenia występowania torbieli w mózgu lub rezonansu magnetycznego, który ukaże zmiany w poszczególnych narządach. Kolejnym etapem diagnostyki są badania serologiczne krwi, które mają ukazać obecność przeciwciał w klasie IgG przeciwko antygenom tasiemca. Ostatnim etapem diagnostyki, dającym pełen podgląd choroby są: badanie histopatologiczne torbieli, biopsja torbieli lub pobranie tkanek podczas zabiegu. Potwierdzeniem obecności pasożyta jest wykrycie jego fragmentów w organizmie.
Leczenie bąblowicy zależy od jej rodzaju. W przypadku bąblowicy jednojamowej można całkowicie pozbyć się pasożyta, wycinając fragment organu, w którym się ulokował. Niekiedy taki zabieg może wymagać przeszczepu danego organu. Jeżeli niemożliwym jest usunięcie torbieli operacyjnie, to wówczas leczenie polega na jej kilkukrotnym nakłuwaniu i dostarczaniu w te miejsca specjalnego preparatu, mającego na celu pozbycie się pasożyta z organizmu. Natomiast w sytuacji bąblowicy wielojamowej usuwa się go ze wszystkich, zaatakowanych przez niego organów. Następnie pacjent jest poddany chemioterapii. Przeważnie, w celu uniknięcia nawrotu choroby, musi on przyjmować lekarstwa do końca życia, a także regularnie stawiać się na badania kontrolne, ponieważ tasiemce mają tendencję do ukrywania się w organizmie i uwidaczniania się po latach.
