Włośnica - przebieg choroby, objawy, diagnostyka, leczenie i powikłania
Włośnica, nazywana inaczej trychinozą bądź trichinellozą, to odzwierzęca choroba pasożytnicza, wywołana nicieniem z rodzaju Trichinella, najczęściej Trichinella spiralis, czyli włośniem krętym. Do zakażenia dochodzi po spożyciu mięsa świni dzikiej lub domowej, aczkolwiek w klimacie umiarkowanym również: dzików, owiec, koni, królików czy kóz, które zostało zainfekowane przez larwy tego pasożyta. Włośnica nie przenosi się z człowieka na człowieka ani ze zwierzęcia na zwierzę. Chorobą można zarazić się wyłącznie po spożyciu zakażonego mięsa, które nie przeszło obróbki termicznej, na przykład podgrzewania czy zamrażania, która skutecznie zabija larwy pasożyta. Rozwój włośnia krętego można podzielić na dwa etapy – postacie larwalne, czyli nowonarodzone osobniki, otorbione i wędrujące po organizmie ssaków oraz osobniki dorosłe, a więc samce liczące od półtora do dwóch minimetrów, a także samice osiągające rozmiary od trzech do czterech minimetrów. Po zasiedleniu się w organizmie są gotowe do rozmnażania płciowego, w wyniku czego w organizmie powstaje od 1000 do 1500 larw, które mogą w nim przeżyć od 20 do 40 lat. W Polsce co roku odnotowuje się kilkadziesiąt przypadków zarażenia włośnicą, głównie w wyniku nieodpowiedniego przygotowania do spożycia mięsa wieprzowego.
Przebieg zakażenia włośnicą
Po spożyciu zakażonego mięsa, sok żołądkowy rozpuszcza otoczkę, dzięki czemu otorbione larwy z łatwością przedostają się do jelita cienkiego człowieka lub zwierzęcia i wnikają w błony śluzowe. Po okresie dojrzewania, trwającym do trzech dni są gotowe do rozmnażania, w wyniku czego po pięciu dniach pojawiają się nowe osobniki, jednakże rozwój larw może trwać nawet do ośmiu tygodni. Po wylęgnięciu larwy przedostają się z powodu pokarmowego i wraz z krwioobiegiem wędrują po organizmie człowieka lub zwierzęcia. Najczęściej lokują się: w mięśniach przepony lub grzbietu, na języku, w obrębie gałki ocznej czy w przestrzeniach międzyżebrowych, aczkolwiek mają tendencję do przenikania we wszystkie narządy ssaków. Jednakże mogą przeżyć wyłącznie w mięśniach poprzecznie prążkowanych, których praca jest sterowana przez ich żywiciela. Z czasem larwy przekształcają się w wągry, których otoczka zaczyna wapnieć. Wówczas pojawia się stan zapalany, a niekiedy dochodzi do martwicy.
Objawy zakażenia włośnicą
Włośnica objawia się w zależności od ilości larw oraz stanu wyjściowego osoby zakażonej. Larwy zazwyczaj rozmnażają się w dość szybkim czasie, jednakże ich okres wylęgania może trwać nawet 60 dni. O ilości larw w organizmie ludzkim może decydować wiele czynników, aczkolwiek za najważniejsze kryteria uznaje się - ilość spożytego mięsa i obecnych w nim włośni określonego pasożyta. Jeżeli ich ilość w organizmie człowieka jest niewielka, to w dużej mierze choroba może przebiegać w sposób bezobjawowy. Aczkolwiek w przypadku, gdy larw jest więcej, to włośnica będzie przebiegała objawowo. Pierwsze symptomy choroby mogą wystąpić nazajutrz od momentu spożycia źle przygotowanego mięsa i przeważnie dotykają układu pokarmowego. Obok biegunki pojawiają się: nudności, wymioty, bóle brzucha oraz podwyższona temperatura ciała. W momencie uwolnienia larw z przewodu pokarmowego i ich przedostaniu się do krwioobiegu choremu zaczynają towarzyszyć inne dolegliwości, jak: bóle mięśniowe i kostne, bóle głowy, dreszcze, majaczenie, wzmożona potliwość, obrzęk twarzy oraz zaczerwienione powieki, reakcje alergiczne, a także ogólne osłabienie organizmu i złe samopoczucie. Gdy larwy zaczynają lokować się w poszczególnych organach, dochodzi do uciążliwych bólów mięśni. W ostrym przebiegu choroby mogą pojawić się także: trudności z połykaniem posiłków, szczękościsk czy porażenie nerwu twarzowego. Oznaki włośnicy utrzymują się około ośmiu tygodni.
Diagnostyka, sposoby leczenia i możliwe powikłania włośnicy
W momencie zauważenia niepokojących objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, który po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu z pacjentem, zleci odpowiednie badania. Wywiad ma na celu ustalenie, jaki rodzaj mięsa i w jakiej ilości spożył chory, jak również w jaki sposób je przygotował. Włośnicę można rozpoznać za pomocą kilku metod. Jedną z nich są badania krwi, które w przypadku zakażenia, wykaże podwyższoną aktywność enzymów mięśniowych oraz ilość granulocytów kwasochłonnych. Inną możliwością są badania serologiczne, które ukażą obecność przeciwciał, skierowanych przeciwko antygenom włośnia. Kolejnym sposobem diagnostyki są alergiczne testy skóry. Na późniejszym etapie choroby możliwa jest bardziej inwazyjna metoda rozpoznania choroby, a mianowicie biopsja mięśnia, w którym ulokowały się larwy.
Leczenie włośnicy można podzielić na dwa rodzaje – przyczynowe i objawowe. Leczenie przyczynowe trwa około dziesięciu dni i polega na podawaniu choremu preparatów, skierowanych przeciwko pasożytom. Tą metodą stosuje się najczęściej w pierwszej fazie choroby, w czasie, gdy larwy przebywają w jelicie cienkim. Natomiast leczenie objawowe wdraża się na kolejnych etapach choroby. W tym przypadku choremu podaje się preparaty, mające na celu złagodzenie objawów, towarzyszących włośnicy. Chorzy najczęściej są leczeni lekami przeciwzapalnymi i przeciwgorączkowymi, zaś przy ciężkim przebiegu – glikokortykosteroidami. Niezależnie od sposobu leczenia w obu przypadkach prowadzi się je w warunkach szpitalnych. Dodatkowo, po zakończonej terapii pacjent powinien się oszczędzać. W większości przypadków udaje się całkowicie wyeliminować włośnicę.
Nieleczona lub późno wykryta włośnica może nieść za sobą szereg nieprzyjemnych powikłań. Do najczęstszych należą zapalenia: mięśnia sercowego, płuc, mózgu czy opon mózgowo-rdzeniowych, zaburzenia rytmu serca, widzenia bądź psychiczne, niewydolność serca, zatory w płucach, niedowłady, porażenia mięśni, zaś w przypadku ciężarnych – poronienia lub przedwczesne porody.
W celu uniknięcia zarażenia warto kupować badane mięso ze sprawdzonych źródeł, a także zwracać szczególną uwagę na proces przygotowania mięsa, aby nie było ono niedogotowane lub niedosmażone.
