Kto to jest pociot? A kim babka po mieczu? Oto zapomniane nazwy członków rodziny
Relacje rodzinne nie zawsze są proste. Ale robimy, co w naszej mocy, żeby je ułatwić. Nawet nazewnictwo dziś jest inne, niż np. pół wieku temu. Dawniej mieliśmy dziadków po mieczu i po kądzieli, stryjów i wujków, ciotki i stryjenki. We współczesnym świecie niewielu z nas wie, kto jest kim.
Zwykle to z rodziną matki jesteśmy związani mocniej. Często to u dziadków z jej strony spędzaliśmy święta. Wynika to po części z tradycyjnych podziałów. Córka dawniej zostawała w domu rodzinnym, by opiekować się rodzicami na starość, syn wyfruwał do domu żony.
Babka po mieczu
Tych określeń dziś używa się rzadko. W tradycyjnych polskich domach rodzina po mieczu (zarówno mężczyźni, jak i kobiety) to przodkowie ojca w linii prostej . A więc dziadkowie i babcie, a także prababki i pradziadkowie. Zamiennie mówi się "po ojcu", dziś częściej możemy spotkać się z określeniem "ze strony ojca".
Miecz to najstarsza broń sieczna, kojarzy się z męstwem. Szlachetna broń, którą władali królowie to symbol władzy, ale też ochrony. A dokładnie takie role w tradycji przypisywano ojcu , dlatego mama taty to babcia po mieczu, a tata taty dziadek po mieczu.
Dziadkowie po kądzieli
Po kądzieli, czyli po matce (w linii prostej od matki). Tym mianem określamy zarówno dziadków, jak i babki. Kądziel to pęk naturalnych włókien, których używało się do wytwarzania nici na materiały, z których szyto ubrania. Było to zajęcie typowo kobiece.
Kądziel kojarzy się ciepło i miło . To symbol troski, którą przypsuje się kobietom. Przodkowie matki są więc kojarzeni właśnie z ciepłym, troskliwym domem. Zwykle z nimi jesteśmy związani mocniej, nawet jeśli nie mieszkają w pobliżu.
Do dziś to kobiety najczęściej zajmują się gotowaniem i mają większy wkład w wychowanie dzieci. Odtwarzają więc wzorce i przepisy z domu rodzinnego, a co za tym idzie, u babci po kądzieli czujemy się bardziej swojsko .
Stryjenka i wujaszek
Stryj to brat ojca , jego żonę określano więc mianem stryjny lub stryjenki. Stryjeczny dziadek, to brat dziadka ze strony ojca. Natomiast siostra ojca już stryjenką nie jest, a "zwykłą" ciotką . Tym samym określeniem nazwiemy też siostrę matki. Jednak wbrew nazwom dziś stosowanym ich mężowie wcale nie są naszymi wujami . To słowo zarezerwowane jest dla brata matki.
Mąż ciotki to pociot albo naciot - wyjątkowo urocze określenia. Ale żony wuja (brata matki) dawniej też nie nazwalibyśmy ciotką, tylko wujną . Skomplikowane - owszem. Ale te relacje rodzinne dawniej były wyjątkowo istotne i bardzo przestrzegano, by było jasne, kto w rodzinie jest kim.
Bratanek i siostrzeniec
Nie mniej skomplikowane było też dawniej nazewnictwo dzieci rodzeństwa. Dzieci brata nazywano bratankiem i bratanicą, dzieci siostry siostrzeńcem i siostrzenicą . Brat męża to dla kobiety szwagier , podobnie w drugą stronę on też współmałżonka siostry nazwie szwagrem. Podobnie używa się także określenia szwagierka.
Mamy też rodzeństwa cioteczne i wujeczne, a także stryjeczne. Im dalsze powinowactwo, tym te nazwy są prostsze. Dlatego dochodzimy w końcu do kuzynów , których aż tak dokładnie opisywać nie trzeba.
Dziś używamy znacznie łatwiejszego nazewnictwa, zwykle brata ojca określamy mianem wujka, a jego siostrę ciotką, wujenki też już raczej nikt nie przywołuje. Współcześnie nie przywiązujemy już takiej uwagi do tych niuansów, a to dlatego, że rzadko rodziny są tak bardzo ze sobą związane , a ich członkowie wzajemnie zależni.
Co ciekawe, nawet te współczesne nazwy zdają się dowodzić, że właśnie z rodziną po kądzieli bardziej nam po drodze , wszak chyba nikt nie nazywa brata matki stryjem. To właśnie te pochodzące ze strony ojca nazwy przeszły do lamusa.
Zobacz także:
Imię po babci - piękny gest, czy proszenie się o nieszczęście? To zależy od regionu
Dzieci Williama i Kate nie mogą siedzieć z nimi przy stole. Okrutna dworska etykieta
To imię nosił bohater popularnego serialu w PRL. Rodzice znów nazywają tak dzieci
